Wiki służy do tworzenia zasobów informacji, które są rozwijane
stopniowo. Zalążkiem wiki jest pierwsza strona zawierająca zazwyczaj
wprowadzenie i główne hasła wiki. Zarówno pierwsza strona, jak i
każda kolejna może zawierać odnośniki do stron z innymi
hasłami. Jeśli hasła te są już zdefiniowane, to odnośnik poprowadzi
czytelnika do odpowiedniej informacji.
Jeśli hasło nie jest jeszcze
zdefiniowane, to każdy uprawniony użytkownik
- edytor - może je uzupełnić
tworząc nową stronę wiki. Strona ta jest automatycznie podłączana we
wszystkich miejscach wiki, w których występuje dane hasło.
Prześledźmy na poniższych schematach, jak może rozwijać się zawartość
typowego wiki.
Osoba Iks
Na schemacie osoba Iks, twórca wiki, zakłada stronę
tytułową (AaAa). Zamieszcza na niej trzy
nowe
hasła: BeBe, CeCe
i DeDe, które jeszcze nie są
opisane w wiki, więc odnośniki do nich są puste.
Po wypełnieniu treścią pierwszej strony, autor wiki decyduje się
opisać jeszcze jedno hasło. Klikając na pusty odnośnik do
hasła CeCe powoduje utworzenie
nowej strony, która zostaje automatycznie zatytułowana CeCe i podczepiona pod ten
odnośnik.
Następnie Iks wypełnia nową stronę. Zamieszcza na niej
także dwa kolejne odnośniki, przy czym jeden z nich
(AaAa) prowadzi do
strony już istniejącej w wiki. System to rozpoznaje i podpina
właściwą stronę pod odnośnik. Drugi
odnośnik, EeEe, pozostaje pusty.
Osoba Igrek
Jako druga ogląda wiki osoba Igrek. Zaczyna od strony
tytułowej AaAa. Widząc, że dobrze
jej znane
hasło BeBe nie jest jeszcze opisane, decyduje się uzupełnić
brakującą informację. Klika na pusty odnośnik, powodując tym samym
utworzenie nowej strony zatytułowanej
BeBe.
Igrek wypełnia nową stronę treścią. Zamieszcza na niej trzy kolejne
hasła: eFeF,
GieGie
i EeEe. System zauważa, że
hasło EeEe już występuje w wiki na innej
stronie, ale na razie i tak nie jest opisane, więc wszystkie
odnośniki na stronie BeBe pozostają puste.
Igrek decyduje się dodać jeszcze jedną stronę do wiki. Klika na
hasło EeEe. Nowa strona zostaje podpięta w obu miejscach wiki, w których
występuje to hasło. Igrek wypełnia
stronę treścią i kończy pracę.
Osoba Zet
Trzeci użytkownik ogląda wiki. Zaczyna, jak poprzednicy, od strony
tytułowej AaAa. Postanawia zmienić jej treść. Wprowadza swój tekst
usuwając przy okazji hasło CeCe i
odnośnik do jego strony.
Niestety, w ten sposób został wykasowany z
wiki jedyny odnośnik do strony CeCe. Teraz już nikt przeglądający
"normalnie" wiki nie jest w stanie do niej dotrzeć.
Na stronie, którą odciął od wiki Zet, znajdował się też odnośnik
do strony EeEe. Szczęśliwie do strony tej
można jeszcze dojść od strony AaAa
poprzez stronę BeBe, więc jest ona
nadal dostępna dla użytkowników wiki.
Środki bezpieczeństwa
Praca w zespole pozwala szybciej gromadzić informację,
jeśli tylko mamy dobre narzędzia do organizacji takiej
współpracy. Wiki zostało wymyślone właśnie po to, by wiele osób mogło
jednocześnie dorzucać swoje "cegiełki" do całej konstrukcji, a całość
była nadal spójna, czytelna i łatwo dostępna.
Przytoczony w poprzednim akapicie przykład pokazuje, że wkład
niektórych "twórców" do wiki może jednak być szkodliwy. Niezależnie od
tego, czy wynika to z niewiedzy, złośliwości czy przypadku, warto
mieć możliwośc zapobiegania takim sytuacjom lub usuwania ich skutków.
Wersje
Wiki służy do stopniowego gromadzenia informacji, która jest
dodawana, poprawiana i uzupełniana. Zastępowanie starej zawartości
strony nową jest więc zjawiskiem normalnym i częstym.
Ponieważ nie zawsze taka zamiana daje lepszy efekt,
system wiki pamięta wszystkie wersje
stron. Dla każdej wersji
przechowuje także informację o tym, kto i
kiedy ją utworzył.
Czytelnik przeglądający wiki widzi tylko aktualną wersję całości
złożoną z ostatnich wersji wszystkich stron. Dostęp do wersji
starszych i możliwość ich ewentualnego przywrócenia są
zazwyczaj
zarezerwowane dla użytkowników wiki o wyższych uprawnieniach.
Zaufanie
W zasobach wiki można określić różne uprawnienia dla
użytkowników. W dużych społecznościach uprawnienia te wynikają
najczęściej ze stażu lub wkładu pracy i jej jakości, ocenianych przez
pozostałych twórców lub użytkowników. W małych
społecznościach o uprawnieniach decyduje najczęściej administrator
lub twórca wiki.
Prosta hierarchia uprawnień może obejmować:
dostęp tylko do przeglądania wiki;
możliwość tworzenia stron dla haseł niezdefiniowanych i
poprawiania tylko stron utworzonych przez siebie;
możliwość tworzenia i edytowania wszystkich stron;
prawo do kasowania stron uznanych za niepotrzebne - jest to
uprawnienie wyższe niż prawo do tworzenia nowych wersji, bo
rzeczywiście kasuje określoną wersję wybranej strony.
Strony odcięte
Typowy dostęp do strony wiki polega na wejściu poprzez stronę
tytułową i dalszym podążaniu za interesującymi nas wątkami poprzez
kolejne strony wiki. Innym sposobem wejścia do wiki jest wyszukanie
stron zawierających interesujący nas tekst. Z przedstawionej nam
listy stron możemy wejść do wiki i kontunuować przeglądanie, jak
poprzednio.
Pierwszy sposób umożliwia dojście tylko do stron, do których
istnieje prowadząca przez odnośniki ścieżka ze strony tytułowej
wiki. Możemy powiedzieć, że jest to osiągalna część wiki. Drugi
sposób teoretycznie pozwala nam również wchodzić na strony odcięte
od strony tytułowej. Jednak nawet wyszukiwanie haseł
może pomijać strony odcięte, ponieważ są one uważane za strony
niepotrzebne, niemające powiązania z tematem wiki. Należy więc
zakładać, że cała informacja zgromadzona w wiki powinna być dostępna
ze strony tytułowej, a odcinanie stron przydatnych jest błędem,
który należy naprawiać, jeśli to tylko możliwe.
Zastosowanie Wiki
Zastosowanie Wiki
Mechanizm wiki znajduje zastosowanie w tworzeniu zasobów gigantycznych
rozmiarów oraz przy okazji organizacji współpracy małych
grup. Sztandarowym przykładem dużego zasobu tworzonego przez olbrzmią
rzeszę ludzi z całego świata jest Wikipedia - najlepiej przeczytać o
niej na jej własnej stronie.
Na małą skalę można wyobrazić sobie zastosowanie wiki do:
gromadzenia informacji o postępach wspólnie organizowanego
przedsięwzięcia, na przykład wyjazdu; na odpowiednich stronach wiki
osoby odpowiedzialne za transport, wyżywienie lub wynajęcie przewodnika mogą
wpisywać, co zostało zrobione i jak; w ten sposób
cała grupa ma dostęp do informacji o bieżących postępach w
organizacji;
zbierania informacji na zadany temat, na przykład o zabytkach
Wrocławia; każdy z członków grupy może opracować małe zagadnienie,
które włącza w całość we właściwym
miejscu;
wspólnego tworzenia większego opracowania; oprócz tego, że
poszczególni członkowie grupy opracowują fragmenty całości, mogą
jeszcze weryfikować i poprawiać części opracowane przez innych; jest
to pożyteczne przy pracach, w których każdy element musi przejść
kilka etapów weryfikacji, testów poprawności, efektywności,
opracowania dokumentacji itp. przykładem takich prac mogą być
tłumaczenia, podręczniki, dokumentacje projektów programistycznych.
porządkowania pracy indywidualnej, której zadaniem jest
zgromadzenie większego zasobu informacji; może to być, na przykład,
zbieranie materiałów do książki, porządkowanie dokumentów
i historii rodzinnych, gromadzenie informacji turystycznych itp.
Oprogramowanie
Aby skorzystać z wiki, trzeba mieć oprogramowanie, które będzie
umożliwiało użytkownikom przeglądanie stron wiki, tworzenie nowych
stron i poprawianie już istniejących. Podstawowe założenia, które
takie oprogramowanie powinno spełniać, to:
dostęp do zasobów wiki poprzez Internet zarówno do odczytu
informacji, jak i jej modyfikowania i wprowadzania;
wprowadzanie informacji poprzez łatwy w obsłudze interfejs tak, by
edycja i opracowywanie "techniczne" treści nie spowalniały znacząco
gromadzenia informacji;
możliwość w miarę bezkolizyjnej współpracy wielu
użytkowników;
przechowywanie poprzednich wersji materiałów w celu ewentualnego
wycofania zamian prowadzących w niepożądanym kierunku.
Istnieje wiele programów, które pozwalają nam utworzyć wiki, a
następnie dbają o gromadzoną tam treść. Do najpopularniejszych należą:
Twórcy Moodle zaimplementowali swoją własną wersję oprogramowania
wiki, które działa w kursach Moodle. Na kolejnych zajęciach nauczymy
się jak tworzyć w Moodle wiki, dodawać do niego informacje i zarządzać
pracą pozostałych współautorów.
Warto wiedzieć, że poszczególne implementacje wiki (wymienione wyżej i
wiele innych) pomimo, że realizują podobne zadania mogą różnić się
zestawem dostępnych narzędzi, opcji, językiem wpisywania stron itp.